Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp dạy học theo phương pháp Đan Mạch ở Lớp 5 nhằm nâng cao chất lượng giáo dục môn Mĩ thuật

Nội dung tài liệu: Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp dạy học theo phương pháp Đan Mạch ở Lớp 5 nhằm nâng cao chất lượng giáo dục môn Mĩ thuật

1. 1 MỤC LỤC PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 3 PHẦN II. NỘI DUNG 5 1.Thực trạng của vấn đề dạy Mĩ thuật lớp 5 ở Trường Tiểu học Suối Hoa 5 2. Biện pháp nâng cao chất lượng công tác hướng dẫn học sinh lớp 5 học Mĩ thuật ở trường Tiểu học Suối Hoa 6 3. Kết quả đạt được 24 4. Kết luận 25 5. Kiến nghị, đề xuất 26 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
2. 2 SK: Sáng kiến VD: Ví dụ ĐDDH: Đồ dùng dạy học CNH: Công nghiệp hóa HĐH: Hiện đại hóa BTC: Ban tổ chức GD-ĐT: Giáo dục đào tạo HS: Học sinh TÀI LIỆU THAM KHẢO - Bộ sách Dạy- Học Mĩ thuật lớp 5 do Nguyễn Thị Nhung là ( Chủ biên). - Nhiệm vụ năm học 2019 - 2020; 2020-2021 cấp tiểu học. - Trang Web Google. com.vn và một số thông tin trên mạng Internet. PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
3. 3 Hội nhập kinh tế quốc tế đòi hỏi con người khá toàn diện về “ Trí - Đức - Thể - Mĩ”: Ngoài trình độ chuyên môn thì con người Việt Nam cần có đạo đức, sức khỏe và biết cảm nhận cũng như sáng tạo ra cái đẹp. Vì vậy, việc dạy và học môn Mĩ thuật ở Tiểu học là rất cần thiết. Để đạt hiệu quả cao trong dạy mĩ thuật giáo viên cần có phương pháp dạy học mới để kích thích sự say mê, hứng thú trong học tập, bồi dưỡng phát triển năng lực cảm thụ thẩm mĩ, năng lực tư duy và trí tưởng tượng của học sinh. Thông thường, việc dạy học Mĩ thuật trong trường tiểu học ở Việt Nam trước đây dạy theo phân phối chương trình với các phân môn độc lập như vẽ trang trí, vẽ theo mẫu, vẽ tranh, thường thức mĩ thuật và tập nặn tạo dáng. Với môn học này học sinh chỉ cần một quyển vở tập vẽ, bút chì, hộp màu hoặc đất nặn. Điều này cũng giới hạn phần nào sự hứng thú và sáng tạo của học sinh. Việc phân phối các phân môn xen kẽ nhau chủ yếu nhằm mục đích để học sinh không cảm thấy nhàm chán khi học nên sự liên kết giữa bài trước với bài sau thường lỏng lẻo, đôi khi không liên quan. Việc này hạn chế sự liên tưởng, vận dụng kiến thức cũ vào bài học mới và khó tích hợp kiến thức liên môn. Nội dung dạy không linh hoạt, phương pháp dạy học đơn điệu. Giáo viên không dám thay đổi trình tự nội dung để tạo cho bài học hứng thú. Đến nay, hầu hết các trường tiểu học đã dạy học mĩ thuật theo phương pháp mới của Đan Mạch dưới sự chỉ đạo của các cấp quản lý giáo dục. Trong thời gian thực hiện đã qua tại khối lớp 5 bản thân tôi thấy để đạt hiệu quả cao trong dạy và học Mĩ thuật thì cần áp dụng “ Một số giải pháp dạy học theo phương pháp Đan Mạch ở lớp 5 nhằm nâng cao chất lượng giáo dục môn Mĩ thuật”. Giúp học sinh yêu thích môn mĩ thuật. So với phương pháp truyền thống, dạy học Mĩ thuật theo phương pháp mới của Đan Mạch có nhiều ưu điểm trong việc phát huy khả năng sáng tạo của học sinh, tiết học rất thoải mái, sinh động. Phương pháp này không chỉ đơn giản là cung cấp tri thức, hướng dẫn thực hành, mà còn phát triển các năng lực toàn diện cho học sinh như: năng lực trải nghiệm, biểu đạt, phân tích - giải thích, trình bày, giao tiếp - đánh giá, tạo cơ hội cho học sinh thực hành, ứng dụng trong học tập và cuộc sống. Thông qua các hoạt động tạo
4. 4 hình sẽ khơi gợi và phát huy được năng khiếu thẩm mỹ vốn có ở trẻ, gây hứng thú cho các em trước cái đẹp, tiến tới hình thành thị hiếu thẩm mỹ của học sinh trong cuộc sống. Đây là một chương trình giáo dục Mĩ thuật Tiểu học năng động, phát huy, rèn luyện được nhiều kỹ năng cho học sinh, đặc biệt là kỹ năng sống tích cực. Thông qua giải pháp sáng kiến giúp học sinh lớp 5 thêm yêu thích môn học thông qua các hoạt động học tập, phát huy được trí tưởng tượng, sáng tạo, khả năng tư duy, rèn luyện cho các em có khả năng biểu đạt, phân tích và tăng cường kỹ năng giao tiếp. Mặt khác, qua việc đúc kết những kinh nghiệm cũng chính là một trong những cách để ghi nhận và xem xét lại quá trình thực hành giảng - dạy, để hoàn thiện kỹ năng sư phạm của bản thân, để chọn lọc ra những gì đã làm tốt, cái gì cần phải làm tốt hơn và nghĩ cách khắc phục những gì chưa tốt. Việc tự phân tích thiết yếu này có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển nghề nghiệp của mỗi giáo viên, đồng thời giúp cho mỗi giáo viên có cơ hội để trao đổi, học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau nhằm hướng tới mục tiêu giáo dục đạt kết quả cao hơn. Dạy lồng ghép nội dung linh hoạt giúp học sinh yêu thích môn mĩ thuật.
5. 5 PHẦN II: NỘI DUNG 1.Thực trạng của vấn đề dạy Mĩ thuật lớp 5 ở trường Tiểu học Suối Hoa: * Thuận lợi Về phía giáo viên - Giáo viên dạy Mĩ thuật luôn được sự quan tâm của sở GD và ĐT Bắc Ninh, Phòng GD và ĐT Thành phố Bắc Ninh, đặc biệt là Ban Giám hiệu nhà trường thường xuyên động viên, khuyến khích giáo viên áp dụng phương pháp mới vào giảng dạy, luôn tạo mọi điều kiện để giáo viên an tâm công tác và thực hiện tốt nhiệm vụ được giao. - Cơ sở vật chất của nhà trường: Trường tiểu học Suối Hoa nằm ở trung tâm của tỉnh Bắc Ninh, có thiết kế hiện đại khang trang, sạch đẹp. Hệ thống chiếu sáng hợp lý, điều hòa, quạt mát đầy đủ. Máy chiếu, máy tính, ti vi, phục vụ giảng dạy được lắp đặt cho tất cả các phòng. Bàn ghế chắc chắn và đẹp phù hợp từng khối lớp. Khuôn viên trường xanh- sạch- đẹp. - Ban giám hiệu nhà trường tạo điều kiện cho giáo viên chủ động, linh hoạt trong thực hiện chương trình dạy học: Nội dung chương trình Mĩ thuật Tiểu học có một số bài không phù hợp vì mang yếu tố đặc thù vùng miền, nhưng theo phương pháp mới thì giáo viên có thể điều chỉnh cho phù hợp với tình hình thực tế địa phương, khả năng nhận thức của học sinh mà không quá phụ thuộc vào khuôn khổ của sách giáo khoa. Về phía học sinh: - Các hoạt động của mỗi chủ đề nối tiếp liền mạch nhau, làm cho học sinh luôn cảm thấy hào hứng khi được khám phá, sáng tạo với nhiều trải nghiệm. Mặt khác, các em được thỏa thích với những sáng tạo, được trao đổi, học hỏi từ bạn rất nhiều. Thông qua hoạt động mỹ thuật thực tế, học sinh tự mình làm tích lũy được cách biểu đạt, phân tích, đánh giá, tự lựa chọn và nhận thức để hình thành, phát triển những năng lực cá nhân. Chính bản thân các em sẽ tự tin trình bày những ý kiến cá nhân trước tập thể.
6. 6 - Có thể nói việc giảng dạy bộ môn Mĩ thuật hiện nay đạt kết quả tốt, học sinh rất yêu thích môn học vì là một giờ học không gò bó, không có nhiều áp lực. Đó chính là một lợi thế, không phải môn học nào cũng có được. *Khó khăn và tồn tại: Về phía giáo viên: - Trang thiết bị phục vụ môn học chưa nhiều, chưa đủ đáp ứng nhu cầu cho dạy - học Mĩ thuật. - Nhà trường chưa có phòng học chức năng. Đối với phương pháp mới này ĐDDH cho giáo viên là không có sẵn, hầu hết giáo viên phải tự chuẩn bị vật mẫu cho giáo viên và học sinh, phương tiện, đồ dùng trực quan . Về phía học sinh: Bảy quy trình dạy - học Mĩ thuật chủ yếu là đề cao khả năng tự học của học sinh, nhưng để thực hiện được một quy trình các em phải chuẩn bị rất nhiều vật dụng như: giấy A0, A4, giấy bồi, kẽm, băng keo, hộp giấy, vật dụng tìm được. Điều này quả là khó khăn cho cả giáo viên và học sinh, vì bản thân các em chưa thể tự chuẩn bị được mà phải có sự hỗ trợ từ phía phụ huynh. Với “vị trí” của môn học như hiện nay thì sự nhiệt tình của phụ huynh chưa cao. Đặc biệt là sĩ số học sinh trong từng lớp là quá đông ( Có lớp hơn 50 học sinh) nên việc ổn định trật tự mất nhiều thời gian và thiếu không gian hoạt động trong lớp học. 2. Biện pháp nâng cao chất lượng công tác hướng dẫn học sinh lớp 5 học Mĩ thuật ở trường Tiểu học Suối Hoa a) Biện pháp 1: Tích cực hoá hoạt động nhóm: Phương pháp dạy học theo nhóm là một trong những phương pháp dạy học mới có nhiều ưu điểm. Phương pháp này thích hợp cho việc thảo luận nhóm, đưa ra những cách thức giải quyết đầy tính sáng tạo, kích thích sự hợp tác của các thành viên trong nhóm cùng tham gia vào việc giải quyết một vấn đề. Làm việc theo nhóm thoả mãn nhu cầu học tập của cá nhân, người học có thể đưa ra những giải pháp, cách
7. 7 biểu đạt riêng cho vấn đề nào đó. Nếu trong phương pháp thuyết trình người học chỉ có thể trao đổi với nhau rất ít thì làm việc theo nhóm các thành viên tham gia có cơ hội đưa ra quan điểm của mình đối với chủ đề thảo luận, mặt khác ở đó cũng đòi hỏi tăng cường tư duy độc lập và trao đổi lẫn nhau trong nhóm. Trong khi thực hiện phương pháp làm việc theo nhóm, giáo viên đóng vai trò là người chuyển giao kiến thức và hiểu biết, chuẩn bị, tổ chức, theo dõi việc thực hiện và đánh giá tổng kết kết quả làm việc của các nhóm. Như vậy công việc của giáo viên trong làm việc theo nhóm là rất cần thiết để giúp các nhóm đạt được kết quả trong việc tìm ra giải pháp, câu trả lời trong việc giải quyết vấn đề được đưa ra. Để thực hiện được phương pháp này giáo viên cần lập kế hoạch bài dạy cụ thể và chi tiết. Dự kiến cách chia nhóm, số lượng nhóm, nhiệm vụ và thời gian thảo luận trình bày. Thiết kế bài giảng cần chuẩn bị hệ thống câu hỏi, nhằm khuyến khích học sinh tích cực, hào hứng suy nghĩ ở mức độ cao và sâu hơn Đặc biệt đối với môn Mĩ thuật việc chia nhóm để thực hiện khá dễ dàng. Vì mỗi thành viên trong nhóm có thể đảm nhiệm một sản phẩm cá nhân sau đó ghép tất cả các sản phẩm cá nhân thành một sản phẩm của nhóm. Ví dụ khi tạo thành 1 khu phố bằng sản phẩm các hình khối từ vật tìm được thì mỗi cá nhân tạo hình 1 ngôi nhà và lắp ghép các sản phẩm của các cá nhân trong nhóm sẽ tạo thành 1 khu phố. Như vậy nhờ có hoạt động nhóm mà các bạn đã cùng nhau giải quyết được vấn đề, yêu cầu một cách nhanh nhất. b) Biện pháp 2: Mạnh dạn thay đổi, sắp xếp nội dung, phương pháp học tập cho từng phần học b.1 Lập kế hoạch dạy học thực hiện bảy quy trình mĩ thuật theo phương pháp mới - Mục tiêu: Lập kế hoạch dạy chi tiết từng hoạt động giúp giáo viên chủ động và ứng phó kịp thời, đúng đắn các tình huống sư phạm có thể xảy ra trên lớp. - Cách thực hiện:
8. 8 Khi dạy học dưới bất cứ phương pháp nào đều yêu cầu giáo viên phải lập được kế hoạch dạy học hoàn chỉnh. Đó không chỉ là đơn thuần thực hiện cho đúng nhiệm vụ khi lên lớp mà nó còn thể hiện tinh thần trách nhiệm của mỗi giáo viên đối với học sinh. Có thể nói việc lập kế hoạch giảng dạy tốt là đã thành công một nửa của quá trình dạy học. Giáo viên là người điều khiển quá trình và tạo điều kiện cho học sinh phát triển tư duy bằng các câu hỏi mở và khuyến khích các em chia sẻ những kinh nghiệm sẵn có của mình. Điều này tạo ra nền tảng cần thiết để giúp các em kiến tạo được quy trình học tập của mình bằng cách liên hệ những điều đã biết với những điều sẽ học. Khi lập kế hoạch giáo viên phải căn cứ vào tình hình thực tế của lớp để điều chỉnh, thay đổi cho phù hợp và sát với khả năng tiếp thu của học sinh. Kế hoạch cho từng hoạt động hoặc cho toàn bộ quy trình theo phương pháp Đan Mạch có thể ngắn, dài và kết nối, liên kết, xâu chuỗi các hoạt động quy trình với nhau, kết thúc hoạt động này sẽ là mở đầu cho hoạt động tiếp theo Cụ thể khi xây dựng kế hoạch dạy học theo phương pháp mới, giáo viên cần phải chú ý tới: Mục tiêu bài học: Mỗi bài học, tiết học đều có mục tiêu chung là hướng tới hình thành cho học sinh phát huy khả năng tưởng tượng, sáng tạo và năng lực diễn đạt bằng lời nói, học sinh tưởng tượng và sáng tạo được một câu chuyện bằng ngôn ngữ mĩ thuật. Tuy nhiên, giáo viên vẫn cần xác định rõ mục tiêu cụ thể của bài học đó là học sinh hiểu được gì? Thực hiện như thế nào? Ví dụ minh họa: VD1. Chủ đề 2: Sự liên kết thú vị của các hình khối - Nội dung tiết 1 là: Tìm hiểu về đặc điểm của các hình khối. - Mục tiêu tiết 1là: + Nhận ra và phân biệt được các hình khối cơ bản. + Chỉ ra sự liên kết của các hình khối trong đồ vật, sự vật, các công trình kiến trúc, - Nội dung tiết 2 là: Tạo hình sản phẩm thông qua sự liên kết hình khối.
9. 9 - Mục tiêu tiết 2 là: Tạo được hình khối 3 chiều từ vật dễ tìm và liên kết chúng thành các đồ vật, con vật, ngôi nhà, phương tiện giao thông, theo ý thích. - Nội dung tiết 3 là: Biết sắp xếp sản phẩm của cá nhân trang trí tạo thành sản phẩm nhóm. - Mục tiêu tiết 3 là: Biết giới thiệu, nhận xét và nêu được cảm nhận về sản phẩm của nhóm mình, nhóm bạn. Môn Mĩ thuật là môn dành thời gian chủ yếu cho học sinh thực hành, do vậy giáo viên cần thiết kế tổ chức các hoạt động trải nghiệm phong phú, đa dạng nhưng không quá dài, mất nhiều thời gian. Tuyệt đối không đưa ra tranh vẽ, sản phẩm làm mẫu để học sinh quan sát trước khi thực hành mà phải để học sinh chủ động tích cực tìm hiểu và tham gia vào quá trình tranh luận, thảo luận, bàn bạc khi làm việc cùng các bạn. Để thực hiện việc lập kế hoạch dạy học chi tiết, khoa học và đảm bảo đúng tinh thần đổi mới theo phương pháp của SAEPS, giáo viên cần tiến hành như sau: *Các hoạt động dạy - học diễn ra theo trình tự hợp lý và nối tiếp nhau. Mỗi tiết dạy, mỗi giai đoạn của một quy trình đều có những hoạt động và mục tiêu giáo dục khác nhau, do đó đòi hỏi giáo viên phải xây dựng và đề ra những nội dung công việc cụ thể, hình thức học tập, cách thực hiện Ví dụ: Hướng dẫn tìm hiểu chủ đề 4: Sáng tạo với những chiếc lá ( T1) trình tự các hoạt động như sau: - Tổ chức trò chơi: Ai nhanh hơn. Luật chơi: Mỗi nhóm cử 1 đại diện lên vẽ tiếp vào hình chiếc lá trên bảng cô vừa vẽ để tạo thành 1 hình ảnh mới. Học sinh dưới lớp hát 1 bài. Khi hát hết bài thì các đội thi vẽ phải ngừng tay. Đội nào có học sinh vẽ nhanh vẽ thành hình đẹp và rõ đặc điểm của sản phẩm mới nhất là đội thắng cuộc. - Giáo viên cùng học sinh nhận xét phần thi đua của các đội. - GV giới thiệu chủ đề: Đặt câu hỏi tìm hiểu chủ đề
10. 10 *Em quan sát H 4.1 thảo luận nhóm: Đó là những lá cây gì? Có màu sắc và hình dáng như thế nào? * Em quan sát H 4.2 + Từ lá cây có thể tạo ra những sản phẩm gì? + Trong một sản phẩm có thể sử dụng nhiều loại lá cây không? + Sản phẩm tạo hình từ lá cây có thể kết hợp với các chất liệu khác không? Mỗi chiếc lá có hình dáng, màu sắc và vẻ đẹp riêng. Khi kết hợp chúng với nhau sẽ tạo ra nhiều sản phẩm phong phú như con vật, đồ vật, Có thể kết hợp lá cây với chất liệu khác như giấy màu, vải, đất nặn, hoặc vẽ thêm màu sắc để làm sản phẩm thêm sinh động. Nên sử dụng lá cây khô, hạn chế sử dụng lá cây tươi để bảo vệ môi trường. Để giúp các em tạo được sản phẩm mới thật đẹp từ lá cây cô sẽ cùng các em đi tìm hiểu cách thực hiện: - Giáo viên cho học sinh quan sát hình 4.3 và 4.4 SGK và yêu cầu học sinh nêu cách thực hiện: * Cách 1: Tưởng tượng hình ảnh rồi tìm chọn lá cây rụng có hình dáng, màu sắc phù hợp để tạo sản phẩm. * Cách 2: Từ hình dáng của lá cây đã chọn, tưởng tượng ra hình ảnh sản phẩm và thực hiện tạo hình. - GV kết luận: Chủ đề “ Sáng tạo với những chiếc lá” là chủ đề rất hay. Các em có thể sang tạo ra rất nhiều hình ảnh mới sinh động, ngộ nghĩnh từ những chiếc lá như H4.5. Cách giới thiệu bài phong phú, đa dạng để lôi cuốn học sinh tham gia tích cực vào tiết học. Nhiều giáo viên quan niệm: Giới thiệu chỉ cần ngắn gọn, cứ nêu ngay tên bài là xong mà chưa chú ý nhiều đến tác dụng giáo dục của việc này. Nếu làm
11. 11 phép thử nghiệm để so sánh giữa hai hình thức giới thiệu bài trực tiếp và giới thiệu bài gián tiếp sẽ thấy rõ ngay hiệu quả như thế nào. Ví dụ: Khi giới thiệu chủ đề Trang phục yêu thích: + Cách 1: - Giới thiệu trực tiếp: Hôm này cô và các em cùng tìm hiểu về chủ đề “Trang phục yêu thích” - Hiệu quả: Học sinh nắm được tên bài học. Không khí lớp học không thay đổi, học sinh chăm chú nghe nhưng chưa nắm được thêm bất cứ kiến thức gì ngoài tên bài. + Cách 2: Giới thiệu gián tiếp: Giáo viên cho học sinh xem 1 đoạn vi deo biểu diễn trang phục người mẫu nhí hoặc tổ chức trò chơi ô chữ đoán tên trang phục (chú ý chỉ nêu tên quần, áo, váy, ), gợi ý học sinh tìm chữ. Khi học sinh đoán đúng thì hình trang phục được lật ra. Kết thúc trò chơi, giáo viên giới thiệu: “Đây là những trang phục hàng ngày của con người”. Để giúp các em có thể tạo hình được những trang phục mà mình thích, hôm nay cô và các em cùng tìm hiểu qua chủ đề “Trang phục yêu thích” Hiệu quả: học sinh nắm được tên bài học, biết được những trang phục thường mặc của con người, không khí lớp học sinh động, học sinh thích thú khi được tham gia trò chơi. Vậy nên giáo viên cần chú ý giới thiệu bài thông qua nhiều hình thức như: thông qua trò chơi, kể một câu chuyện nhỏ, một tình huống hay đóng vai, tạo dáng, trải nghiệm thực tế vừa tạo hứng thú học tập cho học sinh vừa cung cấp kiện thức một cách dễ hiểu nhất. Chính vì vậy khi giới thiệu bài, giáo viên nên tạo không khí phấn khởi cho giờ học, thu hút sự chú ý, gây tâm lý chờ đón, hồi hộp cho học sinh, không nên “đi ngay” vào nội dung. * Xây dựng các nội dung giúp học sinh trải nghiệm. Trong giáo dục mĩ thuật giáo viên cần xây dựng các nội dung giúp học sinh được trải nghiệm, phát triển không ngừng. Ở học sinh có sự khác biệt ở mỗi em
12. 12 về khả năng quan sát, trí tưởng tượng, trí nhớ, cách thức thể hiện con người, con vật, đồ vật về hình dáng, đặc điểm, cấu trúc, tỉ lệ Học sinh được kích thích thông qua các khả năng của bản thân cũng như trải nghiệm với người khác như: những thành viên trong gia đình, bạn bè và thậm chí những người mới quen biết, với con vật yêu thích, đồ vật thân quen. Học sinh bị ảnh hưởng thông qua tiếp xúc với sự vật, hiện tượng xung quanh thông qua các kênh thông tin như: ti vi, tạp chí, sách vở, truyện tranh, quảng cáo, internet và các tác phẩm điêu khắc công cộng. Dần dần học sinh nhận biết được những cách thức thể hiện hình ảnh con người khác nhau về hình dáng, cấu trúc, tỉ lệ như: phác họa con người, biểu cảm của nhân vật, biểu tượng người khái quát Do đó việc để học sinh trải nghiệm rất quan trọng, tùy theo từng chủ đề mà giáo viên lựa chọn các hoạt động cho phù hợp giúp học sinh nhớ lại kiến thức, những kỷ niệm và tưởng tượng, đồng thời cho các em cơ hội chia sẻ những gì các em đã biết khi trình bày về sở thích, mối quan tâm, mơ ước hay ý tưởng. Qua quá trình này học sinh sẽ có được những kiến thức thực tế để gợi mở cách nhìn nhận, cảm giác, sự tò mò, trí nhớ, trí tưởng tượng và phát triển sức sáng tạo và biểu đạt thông qua việc được nghe kể chuyện, chia sẻ những trải nghiệm của bản thân về chủ đề liên quan, xem tranh ảnh, hoặc tổ chức các trò chơi phù hợp với từng lớp học. Ví dụ: Ở chủ đề Trang phục yêu thích giáo viên nên tổ chức cho học sinh kể về trang phục mà em thích nhất (hình dáng, màu sắc, đặc điểm nổi bật ) , hay sang đến chủ đề “Cuộc sống quanh em” giáo viên tổ chức cho học sinh tạo dáng một số hoạt động diễn ra trong cuộc sống hàng ngày sẽ thấy ngay hiệu quả bất ngờ. Vì tạo dáng gây hứng thú học tập, giúp cho học sinh nâng cao hiểu biết về những tình huống sự kiện từ đời sống hàng ngày của các em. Học sinh tự tạo lại các dáng hoạt động từ những tình huống trong hoạt động chơi, làm việc hoặc học tập. Các em dễ dàng nắm bắt được hình dáng, tư thế của người khi hoạt động. từ đó tạo được nhiều sản phẩm đẹp. * Tổ chức hình thức học tập theo quy trình hiệu quả nhất. Mỗi quy trình theo phương pháp Đan mạch đều có mục tiêu giáo dục khác nhau để giúp học sinh có thể phát triển khả năng tự học. Khi lựa chọn quy trình
13. 13 cần chú ý sắp xếp trình tự các bước sao cho có sự kết hợp hài hoà giữa phương pháp, nội dung và hình thức tổ chức lớp học. Vì nếu lựa chọn quy trình không phù hợp sẽ dẫn đến tình trạng học sinh học tập chán nản, thiếu ý tưởng sáng tạo. Ví dụ: nếu là chủ đề Vui chơi thì chỉ nên vận dụng quy trình tạo hình 3D (nặn) hoặc Vẽ cùng nhau, còn quy trình Tạo hình từ vật tìm được là không thể thực hiện được. * Kế hoạch bài dạy một chủ đề: Mặc dù không có bất cứ một hướng dẫn cụ thể nào về việc xây dựng kế hoạch dạy học, nhưng theo tôi mỗi chủ đề cần được thực hiện các tiết theo thứ tự như sau: - Tiết 1: Học sinh tìm hiểu về chủ đề thông qua các hoạt động trải nghiệm, tham quan, quan sát thực tế để hình thành ý tưởng cho tác phẩm của mình. - Tiết 2: Học sinh thể hiện ý tưởng thông qua việc tạo hình 2D (vẽ biểu đạt, tạo ngân hàng hình ảnh) - Tiết 3: Tổ chức cho học sinh hoạt động nhóm (vẽ cùng nhau, vẽ theo nhạc, tạo hình 3D ) - Tiết 4 trưng bày, giới thiệu sản phẩm. VD 2. Chủ đề Trang phục yêu thích - thực hiện 3 tiết. Tiết 1: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu chủ đề. Giáo viên gợi ý học sinh tìm hiểu về kiểu dáng, họa tiết trang trí, màu sắc của 1 số trang phục trẻ em thông qua các câu hỏi gợi ý để các em thảo luận. Tổ chức trò chơi Thi vẽ nhanh một trang phục mà em thích. Học sinh tìm ra cách vẽ các trang phục sau khi trải nghiệm trò chơi. Học sinh vẽ những trang phục mà mình thích vào giấy A4. Học sinh trong nhóm trao đổi và học hỏi cách vẽ. Tiết 2: Vẽ cùng nhau. Học sinh vẽ theo nhóm, kết hợp xé dán những trang phục em thích (được lựa chọn từ những trang phục các em đã vẽ ở tiết trước). Có thể chọn những trang phục đẹp tạo ngân hàng hình ảnh. Tiết 3: Tạo hình 3D. Học sinh nặn kết hợp xé dán hình các trang phục theo nhóm, trưng bày sản phẩm. Xây dựng, giới thiệu và chia sẻ nội dung các câu
14. 14 chuyện (VD giới thiệu cửa hàng thời trang hoặc buổi trình diễn thời trang hay thi làm người mẫu, v v ) b.2 Xây dựng các chủ đề học tập có nội dung gần gũi, quen thuộc và phù hợp với khả năng nhận thức của các em. * Mục tiêu: Giúp học có thể khám phá, suy nghĩ, thể hiện về các trải nghiệm, quan điểm, cảm xúc và khả năng tưởng tượng của bản thân. * Cách thực hiện: Để xây dựng các chủ đề cho phù hợp với lứa tuổi học sinh lớp 5, phù hợp với khả năng của các em, trước hết giáo viên cần nghiên cứu nội dung, chương trình Mĩ thuật hiện hành, xây dựng kế hoạch dạy học Mĩ thuật theo phương pháp của Đan Mạch. Đồng thời tham khảo Tài liệu tập huấn phương pháp dạy học Mĩ thuật mới để xây dựng các chủ đề cho đảm bảo mục tiêu giáo dục của môn học. Đây là tài liệu được biên soạn với sự giúp đỡ tận tình, tâm huyết của Giáo sư anne kirsten Fugl - Trường Đại học sealand, vương quốc Đan Mạch, và sự tham gia nhiệt tình của các giảng viên mĩ thuật Trường Đại học sư phạm Nghệ thuật Trung ương và một số giáo viên ở các trường tiểu học tham gia thí điểm. Tài liệu này sẽ giúp cho các giáo viên Mĩ thuật Tiểu học có thể vận dụng linh hoạt phương pháp dạy học mới vào thực tiễn một cách hiệu quả. Tuy nhiên tùy điều kiện vật chất của nhà trường, khả năng chuẩn bị đồ dùng học tập của học sinh mà giáo viên có thể bỏ bớt, thay vào chủ đề khác hoặc xây dựng số lượng tiết dạy theo từng chủ đề cho phù hợp. * Ví dụ minh họa: Chủ đề Ngày hội hóa trang với phạm vi quá rộng, khó giải thích cho học sinh thì giáo viên có thể điều chỉnh thành các chủ đề như: Sự chuyển động của dáng người. Nói chung, khi lựa chọn các chủ đề giáo viên cần quan tâm đến sở thích, tâm lý lứa tuổi, khả năng nhận thức của học sinh để có những nội dung học tập sinh động và hiệu quả nhất. Bên cạnh đó, cần xây dựng kế hoạch giảng dạy linh hoạt và có sự tích hợp hài hòa các quy trình dạy - học mĩ thuật mới sao cho phù hợp với đối tượng học sinh lớp 5 cũng như điều kiện thực tế tại địa phương, xác định rõ thời gian, số
15. 15 tiết, quy trình thực hiện, mục tiêu giáo dục của từng chủ đề ngay từ đầu năm học. Cần lưu ý lựa chọn thứ tự các chủ đề phải đi từ dễ tới khó, từ đơn giản đến sinh động để học sinh dễ tiếp thu.Việc đề ra kế hoạch chi tiết giúp giáo viên chủ động hơn trong việc nâng cao nhận thức cho học sinh. b.3 Vận dụng linh hoạt 7 quy trình Mĩ thuật mới phù hợp với khả năng nhận thức của học sinh và điều kiện cơ sở vật chất của nhà trường. * Mục tiêu: Tạo cơ hội cho học sinh thích học và học thực sự dựa trên những gì các em đã biết, những gì liên quan đế sở thích của các em. * Cách thực hiện: Bảy quy trình mĩ thuật theo phương pháp mới bao gồm: 1. Vẽ cùng nhau và sáng tạo các câu chuyện. 2. Vẽ biểu cảm. 3. Trang trí và vẽ tranh qua âm nhạc. 4. Xây dựng cốt truyện. 5. Tạo hình từ dây thép và vật tìm được. 6. Điêu khắc – Nghệ thuật tạo hình không gian. 7. Tạo hình con rối và biểu diễn nghệ thuật. Những quy trình này tạo cảm hứng cho giáo viên và nó còn có thể điều chỉnh cho phù hợp với đối tượng học sinh và điều kiện thực tế tại địa phương. Giáo viên có thể phát triển khả năng của học sinh ở các mức độ khác nhau trong các quy trình này như khả năng trải nghiệm, sáng tạo, biểu đạt, giao tiếp và đánh giá. Với bất kì quy trình dạy - học mĩ thuật nào, giáo viên cũng cần quan tâm đến việc dẫn dắt học sinh trao đổi, thảo luận trong suốt quy trình với các hoạt động học như thế nào và trưng bày tác phẩm hoàn thành ra sao. Cùng lúc với việc phát triển những khả năng nói trên, học sinh cũng có thể phát triển các giác quan, các kỹ năng sống, các năng lực hợp tác, kinh nghiệm và khả năng giải quyết vấn đề, năng lực tự học và tự đánh giá. Giáo dục mĩ thuật giúp học sinh có khả năng khám phá ra năng lực của mình thông qua các phương tiện khác nhau
16. 16 cũng như trải nghiệm những niềm vui thích khi tạo ra những sản phẩm, những biểu đạt mang tính độc lập và đặc sắc của mình. Điều này giúp học sinh có thể sử dụng và ứng dụng ngôn ngữ mĩ thuật để có thể biểu đạt kinh nghiệm và thái độ của các em bằng nhiều cách khác nhau. Cụ thể là: - Năng lực giao tiếp được phát triển thông qua việc thảo luận, làm việc nhóm. - Năng lực đánh giá được phát triển qua quá trình quan sát, trải nghiệm và thưởng thức các sản phẩm mĩ thuật do chính các em tạo nên. Một số lưu ý khi thực hiện 7 quy trình - Giáo viên cũng cần phối hợp tích cực với phụ huynh, đồng nghiệp, Ban giám hiệu để phối hợp huy động nguồn lực dạy học Mĩ thuật hiệu quả; yêu cầu học sinh chuẩn bị các học liệu, đồ dùng học tập cho buổi học sau. - Giáo viên cũng cần cho học sinh mang sản phẩm về nhà để trưng bày thành góc Mĩ thuật ở gia đình; nhà trường có thể tổ chức triển lãm, trưng bày sản phẩm của học sinh vào các ngày sinh hoạt tập thể. - Họa phẩm và vật liệu phục vụ cho phương pháp dạy Mĩ thuật Đan Mạch, yêu cầu tận dụng tối đa các phương tiện, đồ dùng học tập sẵn có, sử dụng linh hoạt các chất liệu học sinh đã có, hướng dẫn học sinh sưu tầm các chất liệu sẵn có ở địa phương, những vật dụng bỏ đi để tạo ra nhiều chất liệu phong phú trong các hoạt động dạy học Mĩ thuật. b.4 Xây dựng bầu không khí lớp học thân thiện, tạo hứng thú học tập cho học sinh thông qua các hoạt động thi đua, trò chơi. * Mục tiêu: Tăng cường sự tham gia một cách hứng thú của học sinh trong các hoạt động giáo dục với thái độ tự giác, chủ động và ý thức sáng tạo. Học sinh cảm nhận được sự thoải mái khi việc học của mình vừa gắn với kiến thức trong sách vở, vừa thông qua sự trải nghiệm của chính bản thân trong các hoạt động tập thể. * Cách thực hiện:
17. 17 Xây dựng bầu không khí học tập thân thiện: Để các học sinh tự tin hơn khi thực hiện các sản phẩm của mình thì rất cần một môi trường học tập thân thiện. Phong trào này cũng đã được Bộ Giáo dục- Đào tạo triển khai trong toàn ngành từ những năm gần đây, được xác định gồm 5 nội dung. Đó là: - Xây dựng trường, lớp xanh, sạch, đẹp, an toàn. - Dạy và học có hiệu quả, phù hợp với đặc điểm lứa tuổi của học sinh ở mỗi địa phương, giúp các em tự tin trong học tập. - Rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh. - Tổ chức các hoạt động tập thể, vui tươi, lành mạnh. - Học sinh tham gia tìm hiểu, chăm sóc và phát huy giá trị các di tích lịch sử, văn hóa, cách mạng ở địa phương. Do đó, muốn xây dựng môi trường học tập thân thiện thì cũng phải thực hiện tốt các nội dung trên, nhưng ở phạm vi lớp học và tùy tình hình học sinh, cơ sở vật chất mà giáo viên tổ chức cho phù hợp. Trước hết giáo viên cần thể hiện phong cách giao tiếp thực sự tôn trọng học sinh. Tất cả bề ngoài hình thức như dáng đi, đứng, cử chỉ, điệu bộ, thái độ, ngôn ngữ đều phải thể hiện được sự thân thiện. Luôn giao tiếp thân thiện với học sinh trong mọi tình huống. Mặt khác Mĩ thuật là một bộ môn phụ thuộc nhiều vào năng khiếu của từng cá nhân, do đó giáo viên không nên đòi hỏi quá nhiều ở các em. Học sinh hoàn thành sản phẩm đúng theo nội dung chủ đề, qua mỗi giờ học các em có thể nhận xét, đánh giá cái đẹp – cái chưa đẹp đã là thành công. Mỗi lời động viên, khích lệ dù rất nhỏ của giáo viên cũng có thể là một động lực lớn để các em cố gắng. Khi học sinh thực hành, giáo viên cần phải theo dõi, quán xuyến chung, điều chỉnh, bổ sung những gì mà đa số học sinh chưa rõ hoặc còn lúng túng. Theo dõi giúp học sinh kém, động viên khích lệ học sinh khá, cụ thể là: + Gợi ý học sinh nhận ra những thiếu sót ở bài vẽ để học sinh rút kinh nghiệm.
18. 18 + Động viên, khích lệ học sinh khá, giỏi tạo điều kiện cho các em suy nghĩ tìm tòi thêm, nâng cao hiệu quả sáng tạo ở bài vẽ. Ví dụ như khi học sinh vẽ biểu đạt : Tùy điều kiện thực tế, giáo viên khuyến khích học sinh lựa chọn chất liệu, màu sắc phù hợp để vẽ nhằm tăng tính biểu cảm. Giáo viên nên đi và quan sát cả lớp, đặt câu hỏi để giúp các em lựa chọn được màu sắc và nội dung đạt chất lượng. sau hoạt động này, giáo viên cần hướng dẫn học sinh dùng khung tự tạo để xác định bố cục bức tranh trong Vẽ chân dung, và cả những bức tranh khác được sáng tạo trong suốt quá trình học mĩ thuật, tạo cho các em cách nhìn thẩm mĩ và phương pháp trình bày tác phẩm khi trưng bày bằng những câu hỏi gợi ý như: - Em muốn thể hiện điều gì và em thể hiện nội dung đó như thế nào trong bức tranh này? - Tại sao em sử dụng màu này? - Hình ảnh trong tranh của em có theo những gì em muốn thể hiện không? - Trong bài vẽ của mình, em muốn thêm hay bỏ chi tiết nào? Lí do? Mặt khác, dù dạy theo phương pháp cũ hay mới, giáo viên chuyên trách Mĩ thuật luôn gặp khó khăn chung với đối tượng học sinh đó là: Các em không dám vẽ, sợ vẽ xấu các bạn chê cười, hay sao chép hoặc bắt chước ý tưởng của bạn. Khi vẽ các em hay tẩy xóa, thường vẽ hình quá nhỏ. Đây là hạn chế mà các em thường mắc phải nhiều. Nhất là giai đoạn đầu năm, các em còn bỡ ngỡ do chưa quen, thậm chí có em chưa một lần cầm bút vẽ, chưa nhận biết được tên các màu. Giáo viên phải biết cách phát huy các mặt mạnh của học sinh, luôn khen ngợi những học sinh có nét vẽ ngộ nghĩnh, động viên, khích lệ học sinh còn yếu. Động viên khích lệ kịp thời một tiến bộ dù nhỏ nhất của các em. Điều này sẽ giúp các em bớt mặc cảm tự ti và có tinh thần học tập hơn. Có em vẽ hình rất đẹp nhưng lại hay tẩy xoá vì các em sợ sai, vì các em chưa nhìn thấy được cái đẹp trong tranh của mình. Ngoài việc giải thích, giáo viên cần so sánh bài vẽ đẹp và chưa đẹp để học sinh hiểu thêm. Đồng thời nên tuyên dương thường xuyên những nỗ lực dù rất nhỏ của các em để các em tự tin hơn trong học tập. Giáo