Sáng kiến kinh nghiệm Một số kinh nghiệm giúp học sinh học tốt môn Mĩ thuật theo hướng đổi mới giáo dục tại trường Tiểu học Khúc Xuyên, Thành phố Bắc Ninh

Nội dung tài liệu: Sáng kiến kinh nghiệm Một số kinh nghiệm giúp học sinh học tốt môn Mĩ thuật theo hướng đổi mới giáo dục tại trường Tiểu học Khúc Xuyên, Thành phố Bắc Ninh

1. PHẦN 1. MỞ ĐẦU 1. Mục đích của sáng kiến: 1.1. Lý do chọn đề tài: Tại Hội nghị lần thứ 8 Khóa XI, Ban chấp hành Trung ương Đảng đã ban hành Nghị quyết số 29-NQ/TW với nội dung: Đổi mới căn bản, toàn diện GDĐT, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa - hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Đảng và Nhà nước xác định mục tiêu của đổi mới lần này là: Tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân dân. Giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào; sống tốt và làm việc hiệu quả. Nghề dạy học được coi là một nghề cao quý bởi sản phẩm chủ yếu là nhân cách con người. Muốn trở thành con người hữu ích đều phải trải qua sự giáo dục của nhà trường. Dạy học đã khó, dạy học mĩ thuật lại càng khó hơn. Bởi ngoài việc dạy học sinh những kiến thức cơ bản thì việc học mĩ thuật còn đem lại niềm vui cho mọi người, làm cho mọi người nhìn ra cái đẹp, thấy cái đẹp của chính mình, xung quanh mình để cuộc sống trở nên gần gũi đáng yêu hơn. Dạy và học mĩ thuật ở trường tiểu học không nhằm đào tạo ra họa sĩ hay người làm nghệ thuật mà nhằm giáo dục thị hiếu thẩm mĩ cho HS, chủ yếu cho HS tiếp xúc, làm quen và thưởng thức cái đẹp, tập tạo ra cái đẹp, vận dụng cái đẹp vào trong cuộc sống hàng ngày cho bản thân, gia đình và xã hội. Để làm được điều này cần hiểu về cách nhìn, cách cảm nhận, cách lý giải sự vật hiện tượng của HS hay nói cách khác là “ngôn ngữ tạo hình” trong bộ môn mĩ thuật. Trong các năm qua, những thay đổi trong cách dạy học của GV còn rất chậm. Có một lí do là GV sẽ rất khó thay đổi cách dạy học khi đã trở thành thói quen vì vậy dẫn đến tình trạng HS tiếp thu kiến thức một cách thụ động, không phát huy được tính tích cực, độc lập, sáng tạo.
2. 2 Các em HS khi tới trường giống như những cây non có rễ cứng cáp và đầy tiềm năng. GV chỉ đóng vai trò là những người thúc đẩy, biết cần phải thêm chất xúc tác gì vào nước để tưới giúp những cây non đó phát triển”, đó là thông điệp bà Kirsren Fugl, chuyên gia tư vấn Đan Mạch đã nêu tại các buổi tập huấn cho GV khi thực hiện phương pháp mới của dự án. Dự án này nhằm truyền cảm hứng cho GV dạy Mĩ thuật để hỗ trợ học sinh phát triển khả năng tiếp thu thẩm mĩ và sáng tạo, bằng cách khuyến khích các em trải nghiệm, sáng tạo, bày tỏ, hợp tác và giao tiếp với nhau qua các hoạt động mĩ thuật thực tế. Thông qua hoạt động thực tế, HS tự mình làm giàu cách biểu đạt, phân tích và nhận thức để hình thành, phát triển những năng lực ở cá nhân. Cùng lúc với việc phát triển những năng lực này, HS cũng có thể phát triển các giác quan, các kĩ năng sống, kinh nghiệm và khả năng giải quyết vấn đề, các năng lực hợp tác, khả năng tự học và tự đánh giá. Có thể nói ưu điểm của phương pháp dạy học mới theo dự án SAEPS là tích cực, mà ở đó HS chủ động, tự lực khai thác tri thức dưới sự hướng dẫn của GV. Các phương pháp dạy học mới đã kích thích sự say mê, hứng thú trong học tập, bồi dưỡng phát triển năng lực cảm thụ thẩm mĩ, năng lực tư duy và trí tưởng tượng của HS. Đối với bộ môn mĩ thuật ngoài việc truyền tải nội dung bài học các em còn được tự giới thiệu sản phẩm cá nhân và có kỹ năng nhận xét đánh giá bài của bạn. Đứng trước tình hình mới của đất nước ta đang từng ngày, từng giờ đổi mới và phát triển mạnh mẽ đặc biệt là trong cuộc sống công nghiệp hoá - hiện đại hoá. Từ các mục tiêu giáo dục và đào tạo, để hình thành nhân cách cho trẻ phát triển toàn diện về mọi mặt. Việc giáo dục thẩm mĩ cho HS tiểu học là một trong những yếu tố vô cùng cần thiết. Trải qua quá trình tập huấn và dạy thử nghiệm chương trình dạy học môn Mĩ Thuật theo phương pháp Đan Mạch, tôi nhận thấy ưu điểm của dự án là lấy HS làm trung tâm, đồng thời xây dựng quy trình tương tác và tích hợp các phân môn cho từng nội dung học tập. Chương trình dạy học môn Mĩ thuật được xây dựng bằng các chủ đề, mỗi chủ đề được dạy riêng biệt trong 1 buổi/ tuần, thời lượng từ 2 tiết đến 5 tiết học.
3. 3 Môn học Mĩ thuật là một môn năng khiếu, đòi hỏi các em phải có tính sáng tạo, độc lập trong học tập, các em có thể vận dụng một cách linh hoạt vào các môn học khác. Vấn đề đặt ra là sau mỗi tiết học, mỗi chủ đề các em cảm nhận và rút ra được bài học kinh nghiệm gì cho bản thân và đặc biệt là giúp các em tự tin hơn trước đám đông, biết đưa ra ý kiến riêng của mình một cách phù hợp . Chính từ những trăn trở này, tôi đã tiến hành nghiên cứu và thực hiện đề tài: “Một số kinh nghiệm giúp học sinh học tốt môn Mĩ thuật theo hướng đổi mới giáo dục tại trường Tiểu học Khúc Xuyên, Thành phố Bắc Ninh”. Tôi luôn suy nghĩ và nghiên cứu để viết sáng kiến kinh nghiệm này với mục đích tìm ra một số giải pháp tốt nhất góp phần nhằm nâng cao chất lượng dạy và học ở trường Tiểu học Khúc Xuyên, Thành phố Bắc Ninh. 1.2. Mục đích, đối tượng, phương pháp nghiên cứu, đối tượng khảo sát, nhiệm vụ, phạm vi và thời gian thực hiện 1.2.1. Mục đích: Chương trình Mĩ thuật Đan Mạch hiện hành, xây dựng kế hoạch dạy học đồng thời tham khảo Tài liệu tập huấn phương pháp dạy học Mĩ thuật mới để xây dựng các chủ đề cho đảm bảo mục tiêu giáo dục của môn học. Đây là tài liệu được biên soạn với sự giúp đỡ tận tình, tâm huyết của Giáo sư Anne kirsten Fugl - Trường Đại học Zealand, Vương quốc Đan Mạch, và sự tham gia của các giảng viên mĩ thuật Sở giáo dục và Đào tạo Tỉnh Thanh hóa và GV các trường Tiểu học tham gia thí điểm vận dụng linh hoạt phương pháp dạy học mới vào thực tiễn một cách hiệu quả. Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn để viết sáng kiến kinh nghiệm này với mục đích tìm ra một số giải pháp tốt nhất góp phần nhằm nâng cao chất lượng dạy và học môn mĩ thuật ở trường Tiểu học Khúc Xuyên, Thành phố Bắc Ninh. 1.2.2. Đối tượng, phương pháp nghiên cứu và đối tượng khảo sát: a. Đối tượng: HS các khối lớp của trường tiểu học Khúc Xuyên, thành phố Bắc Ninh. b. Phương pháp nghiên cứu:
4. 4 Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận: Nghiên cứu các tài liệu văn bản, các kế hoạch hoạt động của tổ chuyên môn của nhà trường, của Phòng GDĐT. Lâp kế hoạch giảng dạy. Thu thập các tài liệu liên quan đến lĩnh vực nghiên cứu, tham khảo các công trình nghiên cứu có liên quan để hình thành cơ sở lý luận cho Sáng kiến. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Theo dõi quá trình các em HS học tập, rèn tính sáng tạo, độc lập trong học tập. Nhóm phương pháp quan sát: Quan sát các hoạt động học tập môn mĩ thuật ở trường Tiểu học Khúc Xuyên, thành phố Bắc Ninh. c. Đối tượng khảo sát: Học sinh trường Tiểu học Khúc Xuyên, thành phố Bắc Ninh. 1.2.3. Nhiệm vụ, phạm vi và thời gian thực hiện: a. Nhiệm vụ: Giáo dục thẩm mĩ là đem lại cho con người những giá trị thẩm mĩ chân chính trên nền tảng của sự phát triển về mặt trí tuệ và đạo đức. Thông qua môn Mĩ thuật, sẽ trang bị cho các em kiến thức, kĩ năng cơ bản. Phát huy óc sáng tạo và tính thẩm mĩ góp phần phát triển năng khiếu, phát hiện tài năng và bồi dưỡng nhân tài cho thế hệ tương lai của đất nước. b. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu: Sáng kiến tập trung nghiên cứu thực tiễn một số giải pháp giúp HS học tốt môn mĩ thuật theo định hướng đổi mới giáo dục tại trường tiểu học Khúc Xuyên, thành phố Bắc Ninh. c. Thời gian thực hiện: Từ tháng 9/2020 đến 9/2021. 2. Tính mới và ưu điểm nổi bật của sáng kiến 2.1. Tính mới của sáng kiến với các biện pháp được trình bày 100% HS được tiếp cận với định hướng đổi mới giáo dục. Phương pháp dạy học mới theo dự án SAEPS là tích cực, mà ở đó học sinh chủ động, tự lực khai thác tri thức dưới sự hướng dẫn của GV. Trên cơ sở lý thuyết giáo dục và giảng dạy Mĩ thuật, GV sẽ tổ chức dạy cho các em học Mĩ thuật qua các hoạt động Vẽ cùng nhau, Vẽ theo nhạc, Vẽ
5. 5 biểu đạt, tạo hình 3D từ các vật tìm được, Xây dựng cốt truyện Thông qua các hoạt động tạo hình sẽ khơi gợi và phát huy được năng khiếu thẩm mỹ vốn có ở trẻ, gây hứng thú cho các em trước cái đẹp, tiến tới hình thành thị hiếu thẩm mỹ của học sinh trong cuộc sống. Hoạt động giáo dục Mĩ thuật còn góp phần đem lại nhận thức mới, niềm vui, hứng thú và sáng tạo học tập cho trẻ. Việc sử dụng nền nhạc trong các hoạt động Mĩ thuật cũng tạo cho học sinh hứng thú, không khí lớp học vui vẻ, thân thiện. 2.2. Ưu điểm nổi bật của sáng kiến được áp dụng vào thực tiễn tại đơn vị Các phương pháp dạy học mới đã kích thích sự say mê, hứng thú trong học tập, bồi dưỡng phát triển năng lực cảm thụ thẩm mĩ, năng lực tư duy và trí tưởng tượng của HS. Tạo sự thay đổi theo hướng tích cực hơn, hiệu quả hơn trong việc giảng dạy môn mĩ thuật cho học sinh trường tiểu học Khúc Xuyên, thành phố Bắc Ninh. Góp phần giúp đỡ các HS nhút nhát, rụt rè trong việc chia sẻ và nhận xét sản phẩm mĩ thuật của bạn. GV chuyên luôn được sự quan tâm của Ngành cấp trên, đặc biệt là của BGH nhà trường, thường xuyên động viên, khuyến khích GV áp dụng phương pháp mới vào giảng dạy. BGH luôn tạo điều kiện để GV an tâm công tác và thực hiện nhiệm vụ được giao. PH HS rất quan tâm tới việc học tập của con em mình. Nên ngay từ đầu năm các em đã có đầy đủ các đồ dùng cho môn học. Khuyến khích GV kết hợp các KN ở môn mĩ thuật với các phương pháp dạy học mới. Mục tiêu chính của phương pháp này nhằm giúp HS hình thành và phát triển các năng lực: + Năng lực trải nghiệm: Cho các em được làm quen với những chủ đề gần gũi, hướng dẫn để HS chủ động tham gia vào các hoạt động học tập. + Rèn kỹ năng thông qua các hoạt động: Vẽ cùng nhau, chân dung biểu đạt, vẽ theo nhạc, tạo hình từ vật tìm được, nặn hoặc uốn tạo dáng, xây dựng cốt truyện.
6. 6 + Năng lực biểu đạt: Ứng dụng ngôn ngữ mĩ thuật để diễn đạt sự trải nghiệm và thái độ của bản thân. Thông qua các hoạt động trình bày về tác phẩm của mình, tham gia giải thích, phân tích, nhận xét về nghệ thuật thể hiện tác phẩm. + Năng lực giao tiếp: HS tham gia giao tiếp, thảo luận và đánh giá tất cả các hoạt động trong tiết Mĩ thuật, đánh giá những gì đã làm được, có như mong muốn hay không? 3. Cách tổ chức các hoạt động: Giáo dục Mĩ thuật đóng vai trò rất quan trọng trong việc không chỉ khuyến khích sự sáng tạo của trẻ em mà giúp phát triển nhân cách và các năng lực xã hội. Chính vì vậy, giáo dục Mĩ thuật là một phần quan trọng trong nỗ lực của Đại sứ quán Đan Mạch nhằm hỗ trợ quá trình dân chủ và đa nguyên tại Việt Nam. Dự án này nhằm truyền cảm hứng cho GV dạy Mĩ thuật, khuyến khích GV kết hợp các kỹ năng mĩ thuật với các phương pháp dạy học lấy người học làm trung tâm, khuyến khích sự tương tác, kích thích tư duy sáng tạo, kích thích phát triển nhận thức thông qua hoạt động thực tế như: Vẽ cùng nhau: HS biến những quan sát của mình thành các bức vẽ cá nhân. Tất cả các bài vẽ cá nhân sẽ là ngân hàng hình ảnh của nhóm để các em lựa chọn, sắp xếp theo một câu chuyện và vẽ cùng nhau, tạo thành một tác phẩm lớn hơn. Vẽ theo nhạc: HS đứng xung quanh mép bàn theo từng nhóm (có từ 4 em trở lên). Trước mỗi HS là một bảng màu. GV lựa chọn nhạc (nhạc không lời, nhạc thiếu nhi ). Có thể dùng nhạc có lời, tiếng vỗ tay, nghe hát từ nhẹ nhàng chuyển sang nhanh, mạnh, sôi nổi. HS lắng nghe và cảm nhận giai điệu, vẽ theo hướng dẫn của GV: Thứ tự các màu từ nhạt đến đậm. Sau khi hoàn thành bức tranh lớn, GV yêu cầu HS quan sát và tưởng tượng theo mức độ cảm nhận: Em nhìn thấy gì trong tranh? Em nghĩ đến đề tài nào? Từ đó GV gợi ý HS sáng tạo từ tưởng tượng của mình. HS có thể vẽ thêm vào để làm nổi bật nội dung chủ đề hoặc bỏ bớt các chi tiết, để cuối cùng tác phẩm đạt được có thể là: bưu thiếp, thiệp mừng, bìa sách, họa tiết trang trí đồ vật, tranh đề tài
7. 7 Vẽ biểu đạt: Bao gồm vẽ không nhìn giấy và vẽ theo trí nhớ, cảm nhận của cá nhân. Vẽ không nhìn giấy là HS quan sát người đối diện hoặc đồ vật trước mặt và vẽ, không nhìn xuống giấy, nét vẽ liền mạch, không nhấc tay lên. Tạo hình bằng dây thép và vật dụng tìm được: Khuyến khích HS tạo hình bằng cách lắp ghép, trang trí từ những vật liệu phế thải thông qua sự liên tưởng về thế giới xung quanh để tạo thành các tác phẩm biểu đạt 2 chiều hoặc 3 chiều. 3. Đóng góp của sáng kiến: 3.1. Về lý luận Cùng lúc với việc phát triển những năng lực chuyên biệt, HS cũng có thể phát triển các giác quan, các kĩ năng sống, kinh nghiệm và khả năng giải quyết vấn đề, các năng lực hợp tác, khả năng tự học và tự đánh giá. Đối với HS Tiểu học nói chung, GV phải hướng dẫn vẽ từng bước tỉ mỉ, chi tiết mà vẫn gặp nhiều khó khăn trong thực hiện chủ đề. Hiện nay học tập theo phương pháp mới các em phải tự tìm ra cách thể hiện, cách vẽ, cách dựng câu chuyện thông qua những trải nghiệm trên lớp. 3.2. Về thực tiễn Khi dạy học dưới bất cứ phương pháp nào đều yêu cầu GV phải lập được kế hoạch dạy học hoàn chỉnh. GV là người điều khiển quá trình và tạo điều kiện cho học sinh phát triển tư duy bằng các câu hỏi mở và khuyến khích các em chia sẻ những kinh nghiệm sẵn có của mình. Điều này tạo ra nền tảng cần thiết để giúp các em kiến tạo được quy trình học tập của mình bằng cách liên hệ những điều đã biết với những điều sẽ học. Khi lập kế hoạch giáo viên phải căn cứ vào tình hình thực tế của lớp để điều chỉnh, thay đổi cho phù hợp và sát với khả năng tiếp thu của HS. GV vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học, lời nói cử chỉ có phần mềm dẻo, hoạt động của giáo viên trên lớp ít (chủ yếu là giáo viên tổ chức cho học sinh hoạt động) đem lại hiệu quả cao. HS biết tự khám phá những điều mới lạ trong bài học, làm theo cách nghĩ và cách hiểu của mình một cách độc lập tích cực, biết cảm nhận được những cái hay, cái đẹp từ những bài học cụ thể mà các em được học, được làm quen.
8. 8 PHẦN 2. NỘI DUNG Giải pháp 1: Khơi gợi lòng ham thích học môn mĩ thuật, thay đổi suy nghĩ về cách học cho HS. Là một GV tâm huyết với nghề, luôn tự học hỏi, tìm tòi, cố gắng nỗ lực hết mình để làm sao mang lại hiệu quả tốt nhất cho các em khi học môn Mĩ Thuật. Dựa vào tâm lý của HS tiểu học là thích khen ngợi, động viên và hay tò mò nên trước thời gian thực hành, tôi giới thiệu cho các em một số tác phẩm vẽ tiêu biểu của những hoạ sĩ nhí trong trường để các em xem và tự học tập theo cách vẽ, cách thể hiện tranh. Phân tích cho các em thấy được cái hay, cái đẹp được thể hiện qua các bức tranh đó, động viên các em ai cũng có thể vẽ đẹp. Vì thế sự căng thẳng và chán nản trong mỗi giờ học được giảm bớt đi, các em đã có hứng thú hơn với các tiết học. Sau đó trong những bài học vẽ tranh GV luôn khuyến khích các em vẽ nhiều và vẽ đẹp, cho HS tự nhận xét, tự đánh giá tác phẩm của mình và của bạn. Môn học Mĩ Thuật không chỉ đòi hỏi các em vẽ phải có tính sáng tạo, vẽ đẹp mà các bài tập thực hành còn đòi hỏi các em có sự cảm nhận giá trị nghệ thuật, nắm được mục tiêu giáo dục ở trong mỗi bài học. Vì thế trong quá trình giảng dạy GV phải lựa chọn các phương pháp sao cho phù hợp. Giúp HS phát triển năng lực giao tiếp như biết lắng nghe, đối thoại, và chia sẻ lẫn nhau trong nhóm. Nói cách khác, quá trình tác động trao đổi thông tin, cảm xúc qua lại giữa HS với HS, giữa HS với GV sẽ rèn luyện năng lực giao tiếp của HS. Sự tham gia tích cực vào các bài học sẽ giúp HS tự tin hơn, tiếp thu kinh nghiệm của người xung quanh để trở thành vốn sống, kinh nghiệm của bản thân, giúp hình thành và phát triển tâm lý cá nhân. Sự tiếp xúc và tranh luận giữa các HS trong nhóm tạo nên sự kích thích, hứng thú và động lực học tập cho mỗi HS. Đồng thời, các em cũng được học và phát triển các kỹ năng trong giao tiếp với bạn bè, với GV. Môn Mĩ Thuật là một trong những môn học đặc trưng, nhằm trang bị cho HS những kiến thức cơ bản của cái đẹp để các em tiếp xúc và làm quen với cái đẹp, cảm thụ, yêu quý cái đẹp, biết vận dụng vào trong cuộc sống hàng ngày.
9. 9 Qua thực tế giảng dạy tôi thấy phần đông HS yêu thích môn học, vì các em được sáng tạo, chia sẻ bài vẽ theo cảm xúc của mình. Trong mỗi tiết học GV lựa chọn và phối hợp các phương pháp dạy học linh hoạt như VNEN, bàn tay nặn bột giúp HS hứng thú, học tập tốt môn Mĩ Thuật, để tạo được không khí học tập vui vẻ, nhẹ nhàng, hấp dẫn, lôi cuốn học sinh, tránh giờ học tẻ nhạt, khô cứng. Muốn HS tập trung vào bài học GV phải chuẩn bị đồ dùng dạy học đẹp, có sử dụng giáo án điện tử, tích hợp các nội dung liên quan như giải câu đố, hát, múa, khởi động, tranh ảnh, mẫu vật để lôi cuốn HS. Muốn HS thể hiện được tác phẩm theo cảm nhận của riêng mình. Thì GV phải gợi ý, giảng giải đặc biệt là tạo ra được không khí sôi nổi, thoải mái, học mà chơi, chơi mà học, khích lệ, HS tự do tìm tòi, khám phá và vận dụng kiến thức để làm ra sản phẩm theo cách tốt nhất. Dành thời gian chủ yếu để HS thực hành, GV thiết kế bài dạy như một kế hoạch tổ chức các hoạt động, để HS chủ động, tích cực tham gia và phát huy hết khả năng và năng lực của mình ở mỗi bài vẽ, xé dán, nặn. Tạo điều kiện để tất cả HS đều được chủ động, tích cực tham gia có hiệu quả các hoạt động, quan tâm nhiều hơn đến các HS nhút nhát, chưa tích cực hoạt động. Việc giảng dạy môn Mĩ Thuật trong trường Tiểu học tuy là kiến thức rất cơ bản, song để chất lượng giáo dục đạt hiệu quả lại là một vấn đề khó khăn đòi hỏi người GV làm công tác giảng dạy môn Mĩ Thuật phải thực sự linh hoạt và khéo léo, phải gần gũi với HS, hiểu rõ đặc điểm tâm lý của các em là chóng thích, chóng chán. Nắm được đặc điểm này GV nên chọn những thời điểm thích hợp để động viên khích lệ các em luôn tôn trọng ý nghĩ của các em, không áp đặt, đòi hỏi cao đối với các em, người giáo viên phải có tính kiên trì, nhẫn lại trong giảng dạy. * Ví dụ: Với bài tập nặn con vật hay thực hành Mĩ Thuật tuỳ vào nội dung mà có thể chia nhóm để các nhóm cùng hoạt động đưa ra những tác phẩm hay, những sáng tạo bất ngờ, dưới sự hướng dẫn của GV. Với cách này thì toàn bộ
10. 10 HS cần phải để ý, tham gia trả lời, mới vận dụng được vào làm bài tập thực hành mà bạn nhóm trưởng yêu cầu. Ví dụ trò chơi “Ai nhanh hơn” . Sau khi hết thời gian thực hành, các em vẽ nhanh hơn sẽ tự gắn tranh lên bảng. GV yêu cầu cả lớp dừng lại và nêu luật chơi. Việc thực hiện các trò chơi vừa tạo không khí vui vẻ vừa giúp HS có ý thức trách nhiệm trong khi làm việc theo nhóm, cũng tạo cho HS tự tin trước đám đông. Muốn HS thể hiện được những tác phẩm theo cảm nhận của riêng mình thì GV phải gợi ý, giảng giải đặc biệt là phải tạo ra được không khí sôi nổi, thoải mái, học mà chơi, chơi mà học, khích lệ, động viên HS tự tìm tòi, tự sáng tạo ra những cái hay, cái đẹp ở mỗi bài học. Trên thực tế muốn có tiết học trở lên hấp dẫn, luôn cuốn, tìm tòi, khám phá, phát huy được trí tưởng tượng, sáng tạo của mình thì GV là người hiểu sâu sắc được mục tiêu giáo dục. Vì thế tiết học mới có thể tốt hơn, ngoài ra phải áp dụng cho các em tiếp xúc thực tế với tự nhiên. Giúp các em cảm nhận được vẻ đẹp muôn màu của thế giới thực, hướng các em vào việc chọn nội dung tranh, sử dụng sắc màu, hiểu được bố cục, cách chọn hình, mảng chính, phụ. Sau đó các em tự thể hiện theo cảm nhận riêng của mình. Những buổi học như vậy đã đem lại cho học sinh sự hứng thú và ấn tượng tốt đẹp đối với từng tiết học. Bản thân tôi là GV dạy bộ môn mĩ thuật, tôi không ngừng học hỏi, không ngừng sáng tạo. Để khơi dạy HS hứng thú hơn say mê với môn học hơn. Qua quá trình áp dụng sáng kiến vào trong các bài dạy tôi thấy các em HS thích thú, yêu thích môn học hơn, các em say mê tìm tòi sáng tạo để làm mới các đồ vật và số lượng các đồ vật được các em tái chế, làm mới ngày một nhiều lên. Giải pháp 2: Tạo không khí cho HS tích cực, chủ động tham gia các hoạt động học tập. Muốn giảng dạy tốt môn học trước hết GV phải hiểu biết được mức độ cảm nhận của HS về thế giới xung quanh thông qua các bài học. Luôn tôn trọng gần gũi HS. Đây là hình thức thực hiện khi không gian phòng học chật, hẹp, các em ngồi theo nhóm quay mặt vào nhau và không mất thời gian các em phải di
11. 11 chuyển, dán tranh và tạo điều kiện tốt cho hoạt động thảo luận. HS cần làm việc theo cặp hoặc nhóm và đặt một số câu hỏi. Môn Mĩ thuật là môn dành thời gian chủ yếu cho HS thực hành, do vậy GV cần thiết kế tổ chức các hoạt động trải nghiệm phong phú, đa dạng nhưng không quá dài, mất nhiều thời gian. Tuyệt đối không đưa ra tranh vẽ, sản phẩm làm mẫu để HS quan sát trước khi thực hành mà phải để HS chủ động tích cực tìm hiểu và tham gia vào quá trình tranh luận, thảo luận, bàn bạc khi làm việc cùng các bạn. Để thực hiện việc lập kế hoạch dạy học chi tiết, khoa học và đảm bảo đúng tinh thần đổi mới theo phương pháp của Đan Mạch. Giúp HS nắm rõ tiến trình một tiết học mĩ thuật, có cách học độc lập, tự tìm tòi và sáng tạo hơn qua các hoạt động: + Khởi động + Quan sát, nhận xét tìm hiểu chủ đề. (Trải nghiệm) + Hướng dẫn cách thực hiện. (Khám phá) + Thực hành. (Vận dụng) + Nhận xét – đánh giá. (Trao đổi, nhận xét) Thông qua các họat động GV dạy học tương tác, lý thuyết gắn với thực hành. HS được nói, được làm và vận dụng ngay thì sẽ dễ dàng tiếp thu kiến thức và nhớ lâu bền. Trong giáo dục mĩ thuật, HS có khả năng quan sát, trí tưởng tượng, trí nhớ, cách thức có thể hiện con người, con vật, đồ vật về hình dáng, đặc điểm, cấu trúc, tỉ lệ HS được kích thích thông qua các khả năng của bản thân cũng như trải nghiệm với người khác như: Những thành viên trong gia đình, bạn bè và thậm chí những người mới quen biết, với con vật yêu thích, đồ vật thân quen. Do đó việc để HS trải nghiệm rất quan trọng, tùy theo từng chủ đề mà GV lựa chọn các hoạt động cho phù hợp giúp HS nhớ lại kiến thức, những kỷ niệm và tưởng tượng, đồng thời cho các em cơ hội chia sẻ những gì các em đã biết khi trình bày về sở thích, mối quan tâm, mơ ước hay ý tưởng. Qua quá trình này HS sẽ có được những kiến thức thực tế để gợi mở cách nhìn nhận, cảm giác, sự tò mò, trí nhớ, trí tưởng tượng và phát triển sức sáng tạo và biểu đạt thông qua việc được nghe kể chuyện, chia sẻ những trải nghiệm của bản thân về
12. 12 chủ đề liên quan, xem tranh ảnh, hoặc tổ chức các trò chơi phù hợp với từng lớp học. GV cần nắm rõ được đặc điểm, tình hình HS của lớp, nhất là các đối tượng HS giao tiếp tốt, chưa tốt. Cho HS ghi nhớ những câu hỏi mang tính gợi mở, dễ hiểu. Các gợi ý phải rõ ràng, sát với nội dung bài làm mà HS đó thực hiện. Trình bày bài vẽ lên bảng một cách khoa học cho HS thấy được tất cả các sản phẩm được chọn để nhận xét. Phối hợp với GV và PH HS cùng nhận xét các bài vẽ của HS. Đặc biệt khen ngợi những HS biết đưa ra ý kiến nhận xét của riêng mình. Nêu lên ý riêng vì sao thích, vì sao không thích. GV khen ngợi khích lệ HS, dù chỉ là một hành động, một việc làm nhỏ nhất. Việc quan trọng yêu cầu của mỗi tiết học là GV phải chuẩn bị đầy đủ đồ dùng trực quan, trực quan phải đẹp, hấp dẫn để HS quan sát. GV cần kiên trì trong công tác giảng dạy, khéo léo động viên kịp thời đối với các em. Đặc biệt không nên chê các em trước mặt các bạn trong lớp. Sử dụng linh hoạt trong phối hợp các phương pháp dạy học. Thường xuyên trao đổi để tìm ra phương pháp dạy học thích hợp. Ứng dụng thông tin phần mềm công nghệ thông tin vào môn Mĩ thuật qua đĩa, băng hình, bài giảng điện tử có như vậy chất lượng học tập mới đạt kết quả cao. GV cần có lòng nhiệt tình, tâm huyết với chuyên môn. Cần thường xuyên sưu tầm, học hỏi kinh nghiệm cũng như mạnh dạn áp dụng những phương pháp mới. Dự kiến được các tình huống sư phạm có thể xảy ra và xử lý linh hoạt các tình huống, đem lại hiệu quả giáo dục cao. Đối với một số bài vẽ tranh đề tài, GV có thể tổ chức cho HS hoạt động vẽ theo tổ, theo nhóm để các thành viên trong nhóm có dịp thể hiện năng lực cá nhân trước bạn bè, thầy cô giáo. Đưa các trò chơi hỗ trợ cho nội dung bài học khi thấy cần thiết, phù hợp. Tạo mọi điều kiện để tất cả HS đều được chủ động, tích cực tham gia và tham gia có hiệu quả ở các hoạt động, quan tâm nhiều hơn đến các HS nhút nhát, chưa tích cực hoạt động. Lưu ý HS cần hiểu biết cái đẹp, cảm nhận cái đẹp
13. 13 làm trọng tâm, không nên đi sâu rèn luyện kĩ năng vẽ. Nên lấy động viên, khích lệ là chính, cố gắng tìm những ưu điểm dù nhỏ nhất ở từng HS để kịp thời động viên, khen ngợi. Giải pháp 3: Tích hợp dạy học giáo dục bảo vệ môi trường, rèn luyện kĩ năng sống cho HS. Tổ chức các buổi sinh hoạt ngoại khóa với môn học mĩ thuật là một trong những hoạt động cung cấp, củng cố kiến thức cho HS, tạo cho các em niềm hứng thú, say mê với môn học hay các vấn đề xã hội. Hoạt động ngoại khoá không chỉ góp phần nâng cao khả năng tư duy độc lập, tăng cường khả năng sáng tạo trong học tập, kích thích lòng ham muốn tìm tòi, khám phá những kiến thức mới của người học. Giúp HS hiểu biết thêm về thế giới xung quanh, quan sát và tìm hiểu mọi mặt của cuộc sống để có thể cung cấp cho HS những thông tin cần thiết, giúp các em hiểu biết thêm và làm cho tranh vẽ của các em phong phú về nội dung, đadạng về cách diễn tả các hoạt động ngoại khóa với nhiều hình thức phong phú khác nhau, diễn ra ở nhiều địa điểm khác nhau, đòi hỏi các cách thức hoạt động khác nhau sẽ rèn luyện HS đức tính thích nghi, chủ động, năng động và qua đó rèn luyện kỹ năng quan sát, phân tích, tổng hợp Hoạt động ngoại khóa đồng thời rèn luyện HS kỹ năng sống (kỹ năng tìm kiếm và xử lí thông tin; kỹ năng giao tiếp, ứng xử; kỹ năng làm việc theo nhóm; kỹ năng làm chủ bản thân ) Phối hợp với giáo viên chủ nhiệm và các bộ môn khác để lồng ghép các trò chơi hoặc các hoạt động liên quan đến các bài vẽ tranh bảo vệ môi trường Từ đó, các em có thái độ và hành vi đúng đắn với việc bảo vệ môi trường, có suy nghĩ đúng đắn trước những sự việc xảy ra trong thực tế và thấy được trách nhiệm của chính mình, mặc dù đó có thể là những hành động chưa lớn nhưng cũng sẽ hình thành cho các em tinh thần trách nhiệm trước môi trường đang bị đe dọa. Tổ chức trong giờ học môn mĩ thuật kết hợp với giáo viên chủ nhiệm và các bộ môn lồng ghép vào giờ sinh hoạt lớp. Ở biện pháp này tôi áp dụng ở bài 3
14. 14 lớp 5: Vẽ tranh đề tài Trường em và tôi cùng HS ra sân trường quan sát khuôn viên trường, sau đó yêu cầu các em thực hành vẽ tranh đề tài trường em. Các em có thể vẽ khung cảnh trường tại thời điểm các em đang vẽ hoặc các em có thể nhớ lại cảnh trường em lúc sáng sớm, trong giờ ra chơi hoặc lúc ra về. Hoặc cảnh nhặt rác, trồng cây, dọn vệ sinh trường lớp. Thông qua các tiết sinh hoạt cuối giờ đầu tuần, các buổi sinh hoạt lớp, các hoạt động của Đội, các hội thi hiểu biết về giáo dục môi trường được tổ chức hết sức đa dạng với các nội dung và hình thức rất phong phú và phù hợp với lứa tuổi HS tiểu học. Cũng có thể tổ chức HS biểu diễn thời trang có nội dung bảo vệ môi trường. Thời trang được làm từ các sản phẩm tái chế, qua đó giáo dục HS thấy được trách nhiệm của mình với việc bảo vệ môi trường. Phối hợp với Tổng phụ trách Đội để lồng ghép nội dung giáo dục môi trường vào các tiết sinh hoạt chào cờ đầu tuần cũng rất hiệu quả. Đây là một cách giúp các em nắm kiến thức về môi trường một cách nhẹ nhàng, không khô khan mà lại có hiệu quả cao. Yêu cầu HS quan sát tranh, nêu nội dung, ý nghĩa và các biện pháp khắc phục qua các câu hỏi gợi mở để các em trả lời. Em hãy cho biết những nguyên nhân nào làm cho môi trường bị ô nhiễm? Chúng ta phải làm gì để bảo vệ môi trường? Là HS đang ngồi trên ghế nhà trường em có suy nghĩ gì để góp phần nhỏ bé của mình vào bảo vệ môi trường? Hoặc GV dùng sơ đồ, sử dụng câu hỏi gợi mở để phân tích, tổng hợp và rút ra được những kiến thức chính ở trong sơ đồ. Ngoài ra GV có thể sử dụng tranh ảnh, băng hình, video clips làm phương tiện trực quan, để minh hoạ cho HS những hiện tượng tàn phá môi trường, ô nhiễm môi trường như đốt phá rừng, nước thải, chất thải công nghiệp ở các thành phố hoặc những hậu quả do tàn phá môi trường gây ra như lũ lụt, hạn hán, bệnh tật và cả những hành động bảo vệ môi trường như các khu rừng cấm, các công viên thiên nhiên, các công nghệ xử lí chất thải Tất cả những hình ảnh trực quan đó đều gây ấn tượng sâu sắc đối với HS, sẽ giúp các em nhận thức dễ dàng hơn vấn đề và đặc biệt nó tạo nên độ tin cậy cao trong giáo dục
15. 15 Sinh hoạt ngoại khóa với môn học mĩ thuật là một trong những hoạt động cung cấp, củng cố kiến thức cho HS, tạo cho các em niềm hứng thú, say mê với môn học hay các vấn đề xã hội. Hoạt động ngoại khoá không chỉ góp phần nâng cao khả năng tư duy độc lập, tăng cường khả năng sáng tạo trong học tập, kích thích lòng ham muốn tìm tòi, khám phá những kiến thức mới của người học. Giúp HS hiểu biết thêm về thế giới xung quanh, quan sát và tìm hiểu mọi mặt của cuộc sống để có thể cung cấp cho HS những thông tin cần thiết, giúp các em hiểu biết thêm và làm cho tranh vẽ của các em phong phú về nội dung, đa dạng về cách diễn tả. Trong các tiết học GV sẽ tạo các tình huống khác nhau về giáo dục môi trường xung quanh em để các em đóng vai. Hãy xem một vài ví dụ bên dưới mà tôi đã áp dụng trong khi dạy. Ví dụ 1: Tình huống 1: “ Bỏ rác đúng nơi quy định” Địa điểm: Trường học Thời gian: buổi sáng Nhân vật: Mai, Hoa và Nam “ Mai, Hoa và Nam đang trên đường đến trường, các bạn đang ăn sáng, Nam thì uống sữa, Mai ăn bánh mì, còn Hoa thì ăn xôi các bạn vừa ăn vừa nói chuyện đến cổng trường khi nào các bạn không biết. - Mai hỏi Hoa “ Cậu ăn xong chưa?” Hoa trả lời “ Tớ ăn xong rồi, Mai ơi mình bỏ rác ở đâu?” - Mai trả lời “ Thùng rác ở đằng kia chúng mình cùng ra bỏ rác đi”; Hoa: “Ừ chúng mình cùng đi nào” Vừa bỏ rác vào thùng thì tiếng trống vang lên “ Tùng, tùng, tùng ” Trong lúc đó Nam đang uống vội hộp sữa Nam nói “ Đợi tớ với tớ chưa uống xong mà”; Mai và Hoa đáp “ Nhanh lên, không muộn giờ rồi”. Nam vội vứt ngay hộp sữa ra cổng trường Mai hỏi “ sao Nam lại bỏ rác không đúng nơi quy định vậy?”
16. 16 Hoa: “ Nam, cậu đã làm cho cổng trường mình không còn sạch đẹp nữa” Nam gãi đầu và ấp úng trả lời “Ơ ơ tớ tớ ” Mai: “ Hôm qua trong giờ mĩ thuật cô đã dạy chúng ta như thế nào cậu không nhớ à?” Nam ấp úng: “ Tớ nhớ chứ Nhưng mà vào lớp rồi tớ tớ vội quá nên vứt ở đây luôn”. Hoa: “Cậu nhặt lại hộp sữa bỏ vào thùng rác đi như vậy mới đúng” Nam: “Cảm ơn hai bạn đã nhắc nhở tớ, giờ tớ đi nhặt đây rồi chúng mình cùng vào lớp nhé”. Thông qua tình huống này, HS được giáo dục là không nên vứt rác bừa bãi trong trường học và nơi công cộng. Ví dụ 2: Tình huống 2 “ Chăm sóc cây xanh trong sân trường” Thời gian: giờ ra chơi Địa điểm: sân trường Nhân vật: các bạn học sinh lớp 5B “Duyên, Nhung, Huệ và Nhi” Tình huống: “ Giờ ra chơi các bạn lớp 5C đang chơi vui vẻ ở sân trường Các bạn chơi trò “Trốn tìm”. Duyên và Nhung không biết trốn ở đâu, hai bạn đã chui vào bụi cây hoa mà lớp mình đã chăm sóc. Trong lúc đó Huệ và Nhi nhìn thấy. Huệ: “ Hai bạn đừng trốn ở đó, các bạn sẽ làm gãy và dập hoa đấy” Nhung: “Kệ đi, tớ thấy trốn ở đây là không dễ tìm ra đâu” Duyên: “Huệ nói đúng đấy, đây là bồn hoa lớp mình chăm sóc từ đầu năm đến giờ, hoa rất đẹp, cây cũng xanh tươi nếu chúng ta trốn ở đây chắc hoa sẽ dập nát hết” Nhung đã đứng lên cây và hoa lúc nào cũng không biết. Nhung cảm thấy có lỗi với công trình măng non của lớp mình. Nhi: “Thôi chúng mình cùng đi xách nước tưới cho hoa và cây đi” Huệ “Thôi một số cây Hoa đã gãy rồi, chúng mình về nhà sưu tầm một số cây hoa khác để thay thế nhé” Duyên “Tớ đồng ý! Chúng mình cùng đi tưới cây thôi